Bạn có đang trải qua những cơn đau âm ỉ vùng thượng vị, cảm giác nóng rát, ợ chua, đầy bụng khó chịu sau mỗi bữa ăn? Trong nhịp sống hối hả tại các thành phố lớn, áp lực công việc, thói quen ăn uống không điều độ và stress kéo dài khiến căn bệnh viêm loét dạ dày ngày càng trở nên phổ biến. Khi cơn đau hành hạ, câu hỏi “Nên ăn gì?” luôn thường trực. Dựa trên bài báo khoa học “Tổng quan nghiên cứu về chế độ ăn thực dưỡng trong kiểm soát viêm loét dạ dày”[1] của tác giả Đỗ Công Ba và Chu Quỳnh Mai, bài viết này sẽ giúp bạn tìm ra lời giải cho bài toán dinh dưỡng này.
Hiểu Đúng Về Viêm Loét Dạ Dày
Viêm loét dạ dày xảy ra khi có sự mất cân bằng giữa các yếu tố bảo vệ và tấn công lên lớp niêm mạc. Các nguyên nhân chính được xác định bao gồm vi khuẩn HP, việc lạm dụng thuốc giảm đau kháng viêm, cùng với lối sống căng thẳng, hút thuốc lá và thói quen ăn uống thiếu lành mạnh. Các triệu chứng điển hình mà hầu hết chúng ta đều có thể nhận biết là đau bụng vùng trên rốn, ợ chua, buồn nôn, đầy hơi và chán ăn. Trong hành trình kiểm soát bệnh, bên cạnh việc dùng thuốc theo chỉ định, chế độ ăn uống đóng vai trò như một người bạn đồng hành không thể thiếu, giúp giảm triệu chứng, hỗ trợ chữa lành và ngăn ngừa tái phát.
Chế Độ Ăn BRAT: “Cứu Cánh” Trong Cơn Bão Cấp Tính
Khi cơn đau dạ dày bùng phát dữ dội, chế độ ăn BRAT – viết tắt của Chuối, Cơm trắng, Sốt táo và Bánh mì nướng – chính là lựa chọn số một. Đây là chế độ ăn đơn giản, dễ tìm và rất dễ tiêu hóa. Các thực phẩm này mềm, ít chất béo và ít đạm, giúp giảm thiểu tối đa sự kích thích lên dạ dày đang nhạy cảm. Đặc biệt, trong chuối có chứa pectin, một chất giúp tạo thành một lớp gel bảo vệ tạm thời lên vết loét, hỗ trợ giảm đau và làm dịu dạ dày ngay lập tức.
Tuy nhiên, các tác giả nhấn mạnh rằng BRAT chỉ là một giải pháp tạm thời. Do thành phần nghèo nàn, thiếu hầu hết các vitamin, khoáng chất, chất đạm và chất béo lành mạnh, bạn tuyệt đối không nên áp dụng chế độ này quá 3-5 ngày. Dùng lâu dài sẽ dẫn đến suy nhược cơ thể và thiếu hụt dinh dưỡng nghiêm trọng.
Chế Độ Ăn Địa Trung Hải: Người Bạn Đồng Hành Lâu Dài
Nếu BRAT là “cứu cánh” tức thời, thì chế độ ăn Địa Trung Hải chính là “người bạn” lý tưởng cho hành trình phục hồi và bảo vệ sức khỏe dạ dày lâu dài. Chế độ này tập trung vào các thực phẩm tự nhiên và lành mạnh như dầu ô liu, cá béo, nhiều loại rau củ quả tươi, các loại hạt và ngũ cốc nguyên hạt.
Sức mạnh của chế độ ăn Địa Trung Hải nằm ở khả năng chống viêm mạnh mẽ. Các chất béo lành mạnh trong dầu ô liu và cá béo giúp ức chế các phản ứng viêm trong cơ thể, trong khi các chất chống oxy hóa từ rau củ giúp trung hòa các tác nhân gây hại, thúc đẩy quá trình chữa lành vết loét. Nghiên cứu được tổng hợp trong bài báo cho thấy, những bệnh nhân áp dụng chế độ này có tỷ lệ hồi phục niêm mạc dạ dày cao hơn rõ rệt.
Chế Độ Ăn Thực Dưỡng: Cân Bằng Từ Bên Trong
Chế độ ăn thực dưỡng bắt nguồn từ Nhật Bản do Geoge Ohsawa (1893 – 1966) phát triển dựa trên nguyên lý y học phương Đông và triết lý Âm – Dương của đạo Lão. Niềm tin của Ohsawa rằng sức khỏe con người có thể cải thiện thông qua chế độ ăn uống cân bằng, điều chỉnh thực phẩm tiêu thụ dựa trên tính Âm – Dương và duy trì sự hài hòa của cơ thể. Đây không chỉ là một chế độ ăn mà còn là một lối sống hướng đến sự hài hòa với tự nhiên.
Chế độ này ưu tiên các thực phẩm tự nhiên, ít qua chế biến, với thành phần chính là ngũ cốc nguyên hạt như gạo lứt, kê và yến mạch chiếm khoảng một nửa khẩu phần, kết hợp với rau củ theo mùa, các loại đậu và đặc biệt là các thực phẩm lên men như miso và natto. Có thể nhận thấy rằng chế độ ăn này khá phù hợp với văn hóa ẩm thực của Việt Nam, khi chú trọng vào sự hài hòa trong bữa ăn, mùa nào thức nấy và sự cân bằng trong vị giác.
Lợi ích vượt trội của thực dưỡng cho dạ dày thể hiện qua ba cơ chế chính. Thứ nhất, các thực phẩm lên men là nguồn cung cấp lợi khuẩn tuyệt vời, giúp cân bằng hệ vi sinh đường ruột và ức chế vi khuẩn HP. Thứ hai, ngũ cốc nguyên hạt và rau củ giàu chất xơ giúp tăng cường lớp nhầy bảo vệ niêm mạc và ổn định axit dạ dày. Thứ ba, các thực phẩm như bắp cải, tỏi, gừng trong thực đơn có chứa các hoạt chất giúp kháng khuẩn tự nhiên. Tuy nhiên, vì hạn chế thực phẩm từ động vật, người theo chế độ thực dưỡng lâu dài cần chú ý bổ sung để tránh thiếu hụt Vitamin B12, sắt và Omega-3, tốt nhất nên có sự tư vấn từ chuyên gia dinh dưỡng.
Một đặc điểm mà bản thân mình rất thích của chế độ ăn thực dưỡng đó là khuyến khích phong cách ăn uống chậm rãi, nhai kỹ và kết hợp tinh thần tĩnh tại (như thiền định, hít thở sâu) trong bữa ăn, từ đó giúp hệ thống tiêu hóa hoạt động tối ưu. Từ đó, chế độ ăn này cón tác động tích cực đến trục ruột – não (gut-brain axis), điều hòa hệ thần kinh thực vật và đồng hồ sinh học nội sinh. Điều này dường như mình luôn quên do sự hối hả lối sống và tác phong ăn uống vội vàng từ thủa nhỏ.
Lộ Trình Dinh Dưỡng Thông Minh Cho Người Viêm Loét Dạ Dày
Từ những phân tích trên, chúng ta có thể xây dựng một lộ trình dinh dưỡng linh hoạt và khoa học. Trong giai đoạn cấp tính khi cơn đau bùng phát, hãy bắt đầu với chế độ ăn BRAT trong 1-3 ngày đầu để dạ dày được nghỉ ngơi. Ngay khi các triệu chứng thuyên giảm, hãy chuyển dần sang một trong hai chế độ ăn dài hạn là Địa Trung Hải hoặc Thực dưỡng cho giai đoạn phục hồi. Việc lựa chọn chế độ nào phụ thuộc vào sở thích và điều kiện cá nhân của bạn, vì cả hai đều có những bằng chứng khoa học hỗ trợ cho sức khỏe dạ dày.
Lời Kết
Nội dung của bài viết được dựa cơ sở nghiên cứu của nhóm tác giả, với mong muốn mang lại kiến thức dinh dưỡng – sức khỏe hữu ích cho cộng đồng. Tuy nhiên, điều quan trọng nhất cần ghi nhớ là chế độ ăn uống chỉ đóng vai trò hỗ trợ, không thể thay thế cho các biện pháp điều trị y khoa chính thống. Bạn cần phải đi khám bác sĩ chuyên khoa tiêu hóa để được chẩn đoán chính xác và có phác đồ điều trị phù hợp, đồng thời tham vấn ý kiến của chuyên gia dinh dưỡng để được thiết kế một thực đơn cá nhân hóa. Sự kết hợp hài hòa giữa một chế độ ăn uống thông minh, một lối sống lành mạnh và sự tuân thủ điều trị từ bác sĩ chính là “chìa khóa vàng” để bạn lấy lại một hệ tiêu hóa khỏe mạnh.
